Doorbreek de cirkel van beleggingsspijt

De subprime-crisis in 2008 heeft geleid tot een pessimisme dat de gedachten van veel beleggers nog steeds beheerst. Ondanks het feit dat zowel de economie als de markt nadien weer periodes van herstel kende. Paradoxaal genoeg zien beleggers marktvolatiliteit veelal als een geïsoleerd fenomeen en realiseren zij zich niet dat hun eigen angsten, samen met die van andere beleggers, die turbulentie kunnen aanwakkeren.

Of het spreekwoordelijke glas half vol of half leeg is, ligt aan de interpretatie, die onvermijdelijk gekleurd wordt door emoties. En juist die emotionele reactie leidt maar al te vaak tot slechte besluitvorming. Het is van belang de cirkel van beleggingsspijt te doorbreken.

Behavioural finance biedt aanwijzingen die beleggers kunnen inzetten om hun emoties proactief te sturen in de richting van goede beslissingen. In 1979 daagden psychologen Daniel Kahneman en Amos Tversky de economische standaardtheorie uit met hun introductie van de vooruitzichttheorie. Die theorie stelt dat mensen in situaties waar een financieel risico bij komt kijken, bezorgder zijn over de verandering van hun vermogen dan het uiteindelijke niveau van dat vermogen.

Verkeerd inschatten

Als gevolg daarvan kunnen zij voorzichtiger of juist zelfverzekerder zijn dan statistisch verantwoord is en schatten ze de kans op succes of teleurstelling regelmatig verkeerd in. Sinds die eerste experimenten over de onverwachte manieren waarop mensen met geld omgaan, hebben tientallen onderzoeken door de jaren heen een substantieel empirisch bewijs opgebouwd voor de oorspronkelijke hypothese.

Het lijkt erop dat mensen niet alleen veel minder rationeel zijn in hun besluitvorming dan de economische standaardtheorie aanneemt, maar dat als ze op zichzelf zijn aangewezen ze ook nog eens keer op keer dezelfde fouten maken. Zelfs als ze op die fout zijn gewezen. Het besluitvormingsproces is zeer complex en vereist de inzet van twee grote hersencentra.

Overmand door emoties

Aan de buitenkant van de hersenen zit de hersenstam, waar de zogenaamde ‘hogere functies’ zoals logica, rede en planning zich bevinden. Dus het thuis van kwaliteiten die essentieel worden geacht voor het maken van goede beslissingen. Diep in de hersenen bevindt zich het limbische systeem, een oerbrein-in-het-brein dat verantwoordelijk is voor ons instinct, onze emotionele reacties en onze intuïtie.

Binnen het netwerk van structuren waaruit het limbische systeem bestaat, ligt de amygdala. Het betreft een klein maar actief gebied dat vroegtijdig waarschuwt voor problemen door signalen van onrust en angst af te geven. Psychologen definiëren het intuïtieve systeem als emotioneel, snel en automatisch. Hoewel deze kwaliteiten voordelig kunnen zijn in een vecht-of-vluchtsituatie, kunnen ze de capaciteit van een belegger om solide keuzes te maken flink in de war schoppen. Daarnaast leert het intuïtieve systeem langzaam. Dat is mogelijk de reden dat dezelfde fouten zo vaak herhaald kunnen worden.

De schuldige amygdala

Het rationele systeem is daarentegen emotioneel neutraal, langzaam, beheerst en wordt geleid door regels. Samen zouden emotie en rede elkaar moeten uitbalanceren, maar onderzoek wijst uit dat onbewuste activiteit aan de bewuste keuze voorafgaat en deze bepaalt. Hoewel de hersenstam in ons bewustzijn nauwkeurig alle voor- en nadelen van een beslissing afweegt om een logische conclusie te trekken, vindt er een veel snellere subdialoog plaats in ons onderbewuste.

Die vergelijkt de nieuwe informatie met eerdere ervaringen en vormt onmiddellijk een oordeel. Het brein wordt dagelijks overspoeld door een overvloed aan informatie en moet deze massa terugbrengen tot de belangrijkste elementen. Door de amygdala ziet het brein mogelijke bronnen van gevaar als de belangrijkste factor. Door deze hang naar het afweren van gevaar ziet de amygdala negativisme en pessimisme als accuraat. Deze activiteit heeft een sterke correlatie met een aantal van de meest voorkomende fouten die beleggers maken.

Vasthouden aan het verleden

Verankering is de neiging van mensen om zich te concentreren op een vroeg besluit als basis voor het toekomstige besluit en andere overwegingen uit te sluiten. Kapitaalmarkten weerspiegelen deze neiging van beleggers om zich op een bepaalde prijs te verankeren. Bijvoorbeeld een aandeel dat een tijd lang binnen een bepaalde prijsklasse wordt verhandeld, vervolgens stijgt of daalt het rustig en krijgt het een nieuw ankerniveau.

Beleggers passen zich weer aan de nieuwe prijs aan. Scherpe stijgingen of dalingen veroorzaken een ongemakkelijk gevoel omdat de prijzen buiten de ankerprijsklasse vallen, een van de redenen waarom volatiliteit beleggers zo ongerust maakt.

Beschikbaarheidsbias

In plaats van voor een beslissing alle relevante informatie te analyseren, vertrouwen mensen met een beschikbaarheidsbias op de informatie die ze zich het makkelijkst herinneren. Vaak is dit recente of emotioneel beladen informatie. Beschikbaarheidsbias kan ertoe leiden dat beleggers te sterk reageren op marktomstandigheden, zowel positief als negatief.

Zij beleggen in een aandeel omdat het veel in het nieuws is geweest, of concentreren een te groot deel van hun beleggingen in een modieuze sector. Een specifieke valkuil hierbij is de incomplete aard van het individuele geheugen. Bij gebrek aan volledige informatie vullen de hersenen zelf de gaten in.

Balans tussen rede en emotie

Een zeer complex oordeel, zoals een beleggingsstrategie, lijdt onder het feit dat het brein door incomplete informatie gedwongen wordt om zijn eigen vuistregels toe te passen. Zo kleurt de herinnering aan pijn van dramatische gebeurtenissen en verliezen in het verleden de marktperceptie van veel beleggers.

De menselijke geest is biologisch niet in staat tot complete objectiviteit. Omdat de amygdala en andere gebieden van het limbische systeem sneller werken dan de neurologische centra voor logica en rede is elk besluit een combinatie van emotie en rede. Maar het is de vraag hoe beleggers in dat geval kunnen weten of de beslissingen die zij maken wel in hun eigen belang zijn.

Het bericht Doorbreek de cirkel van beleggingsspijt verscheen eerst op The Asset.

Lees hier het hele artikel