Mark Glazener: : Vergeef ons onze schulden

Moet de oorzaak van de financiële crisis van 2008 gezocht worden in hoge schulden? De oplossing heeft gezorgd voor lage rente en voor nog meer schulden. De lage rente heeft vele partijen ertoe aangezet om meer te lenen.

Voor een belangrijk deel waren dat de opkomende markten, China voorop. Morgan Stanley-strateeg Manoj Pradhan publiceerde een mooie ‘heat map’ die de verandering van schuld weergeeft, als percentage van het GDP, vanaf het 4e kwartaal van 2007 tot en met het 4e kwartaal van 2015. De gehele tabel kleurt rood, maar in China zijn de schulden nog wel het hardst toegenomen. Bij zowel bedrijven als banken. Brazilië is een goede tweede. In dat land is de stijging gelijk verdeeld over huishoudens, banken, bedrijven en de overheid.

In ontwikkelde markten spant Japan de kroon. Daar is de schuld met 67 procent van het GDP toegenomen. Deze toename is overigens geheel te danken aan de overheid. De positie van huishoudens, banken en bedrijven veranderde nauwelijks. Japan is kampioen. De schulden bedragen 416 procent van het GDP met een belangrijk lichtpunt: slechts 10 procent van de schuld is in handen van buitenlanders. Wie denkt dat Canada het goed doet, wordt gelogenstraft door de cijfers. Canada kwam de financiële crisis goed door, maar inmiddels bedragen de schulden 300 procent van het GDP. Vanwege de bubbel in de huizenmarkten gingen vooral huishoudens meer lenen. 

Gunstige uitzonderingen 

Er zijn ook landen met een gunstige ontwikkeling. In Duitsland bleef de schuldenlast onveranderd. In het VK en in de VS daalden de schulden van bedrijven en huishoudens, alleen de overheidsschuld bleef oplopen. En de banken in de VS zagen hun leverage veel meer afnemen dan de Europese banken doordat zij meer kapitaal aantrokken en verdienden. 

Volgens de BIS is de toename van de schuldenlast als percentage van het GDP het gevolg van een overschot aan besparingen, een lagere rente en een financieel systeem dat bereid was de leningen te verstrekken. Elke uitgave die het inkomen te boven gaat, trekt een wissel op de toekomst. Deze wissel werd steeds ingevuld met schuld, omdat de rente laag was, daalde en rente-aftrek een fiscale stimulans betekende. 

Die schuld is alleen houdbaar als er activa mee worden gefinancierd die beter renderen dan de kosten van de schulden. Met de huizenmarkt in de Verenigde Staten ging het zo vreselijk fout omdat de waarde van de huizen onderuit ging en huiseigenaren konden weglopen van hun schuld door de sleutels van het huis bij hun bank in te leveren. Zo kan het ook aflopen met Chinese bedrijven, met dien verstande dat de Chinese overheid en overheidsbanken voor de schuld van Chinese bedrijven moet op draaien. 

Gaat de wereld zijn schuld inlossen?

Er is een aantal manieren om van de schuld af te komen. Faillissement, maar landen willen dat liever niet, omdat de nasleep daarvan jaren duurt en gedurende die periode heeft het land geen toegang tot de internationale kapitaalmarkt. Inflatie, maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan, zo leert het voorbeeld van Japan dat een enorme schuld heeft en met man en macht inflatie probeert te creëren. Afbetalen, maar dat betekent minder groei omdat toekomstige uitgaven worden gebruikt om schuld af te betalen.

Of het bidden tot Onze Vader en hopen dat hij onze schulden vergeeft.

Mark Glazener is manager van het Robeco-fonds van Robeco.

Dit artikel is geen aanbeveling om financiële instrumenten te kopen of verkopen.

Lees hier het hele artikel