Bubbels, bubbels, bubbels

De markten worden al enkele jaren gekenmerkt door de lage rente en oplopende prijzen van financiële activa. Men spreekt sindsdien vaak over asset bubbels, ook wel zeepbellen in mooi Nederlands, die vervolgend nóg groter worden.

Populaire afkortingen van de afgelopen jaren zijn TINA en FOMO. Tina betekent There Is No Alternative, geen alternatief [voor risicovolle activa] door de lage rente. FOMO is Fear Of Missing Out, de angst dat je vrienden rijk worden [door te investeren in activa] en jij niet. Laten we even een paar voorbeelden van bubbels op een rij zetten met daarachter een perspectief of het eindspel.

Staatsobligaties

De oorsprong van alle zeepbellen zijn toch wel staatsobligaties. De oorzaak van de lage rentes daarop is helder: de ECB hanteert een beleidsrente van -0,5% en koopt daarnaast ook nog obligaties op. Dit is de kern van alle zeepbellen, want beleggers die normaliter staatsobligaties zouden kopen, gaan naar bedrijfsobligaties, die beleggers gaan naar junk bonds en die beleggers worden naar aandelen of vastgoed gejaagd. Terug naar de kern: een aantal Europese landen is niet zo kredietwaardig en heeft enorme schulden uitstaan t.o.v. het BBP. Italië zal aan het eind van dit jaar over de 160% zitten en Griekenland zit al boven de 200%. Als deze landen een faire marktrente zouden moeten betalen die rekening houdt met het risico op wanbetaling, dan zouden de schulden al snel ondragelijk worden.

Vastgoed

Een dubbel waar iedereen het over heeft is die van vastgoed en woningen in het bijzonder. De hoofdreden dat de prijzen zo hoog zijn, is de lage rente die de financiering vergemakkelijkt. Recent publiceerde het Nederlandse economenblad ESB nog een mooi onderzoek dat bevestigde dat de hoge huizenprijzen vrijwel volledig veroorzaakt zijn door de lage rente en betaalbaarheid, niet door te weinig bouwen. De Nederlandse woningmarkt is een voorbeeld, maar ook andere landen kennen vergelijkbare situaties.

Bijvoorbeeld in China staat 20% van de appartementen (niet verhuurd) leeg en dient als belegging voor Chinese particulieren of vastgoedbedrijven. Nu zit China in de unieke situatie dat de bevolking graag in vastgoed investeert; maar dat appartementen in bijvoorbeeld Shanghai die 10x tot 30x het doorsnee jaarinkomen in de stad zijn, is wel teken van een bubbel.

Bitcoin

In de geschiedenis waren alle succesvolle private valuta gedekt door een tastbare grondstof met een waarde. Men denkt natuurlijk aan goud en zilver, maar ook bijvoorbeeld tabak en pelzen van bevers hebben dienstgedaan als dekking van valuta. Vanuit historisch perspectief zou het een unicum zijn als bitcoin daadwerkelijk de wereldwijde valuta zal worden. De bitcoin kan namelijk gekopieerd en verbeterd worden en dat hebben sommige andere cryptovaluta ook gedaan. Deze zeepbel kan barsten als de reële rente weer positief wordt.

Perspectief

In september zakte de AEX al 2%. De vraag is of dit het pad is naar meer. Er zijn twee situaties waarin ik voorzie dat de grote bubbels gaan barsten: een uitzicht genormaliseerde rente waarbij de obligatieaankopen gestopt zijn (einde van TINA) of een situatie waarin de centrale bank met de rug tegen de muur staat door verlies van vertrouwen (omgekeerde FOMO).
Dat het scenario van genormaliseerde ordelijker zal verlopen dan dat waarin de centrale bank geen keuze heeft, behoeft geen uitleg. Ook niet dat de VS dichterbij scenario één staat en de eurozone dichter bij scenario twee zit. Dat laatste scenario kan o.a. aangewakkerd worden door het beeld van een centrale bank die slechts toekijkt wanneer de inflatie oploopt en alleen bezig is met monetaire stimulering, terwijl andere centrale banken wel stappen zetten. Internationale beleggers kunnen de valuta dan links laten liggen en als consumenten doorkrijgen dat de inflatie hoog is en dat andere valuta ook opties zijn, kan dat verdere problemen veroorzaken die de centrale bank moet oplossen. Alles staat of valt met de lage rente en vertrouwen in de centrale banken en beiden zijn nodig om deze zeepbellen in de lucht te houden.

Er zijn geen aanwijzingen dat het barsten van de bubbel dichtbij is, maar het moment van leeglopen of barsten komt wel dichterbij met aanhoudende inflatie en de bereidheid van de Fed om daar wat aan te doen. Na 2008 duurde het enkele jaren voordat de schuld van Griekenland een serieus probleem werd voor de eurozone, dus het kan wel tijd kosten voordat de eerdergenoemde bubbels leeglopen.

Lees hier het hele artikel