‘Trump als president maakt mij doodsbang’

Berkeley-hoogleraar Barry Eichengreen is een vooraanstaand historicus en econoom met een scherpe mening over het populisme in de VS en de Europese Unie. Zijn studie naar de Grote Depressie in de Verenigde Staten maakte hem wereldberoemd.

Vorig jaar verscheen zijn monumentale boek Hall of Mirrors over Europese integratie. De spanningen in Europa maken hem ongerust. Maar de mogelijkheid dat Donald Trump president wordt in zijn eigen land maakt hem zelfs doodsbang.

Wat is de economische impact van de Amerikaanse verkiezingen?
‘Onmogelijk in te schatten zonder te weten wat de uitkomst is! Trump zou de economische kandidaat van onzekerheid zijn. Clinton is de kandidaat van continuïteit, maar ik ben bang met slechts een halfbakken economische groei zoals we dat de laatste jaren hebben gezien.’

Bent u bang dat Donald Trump het Witte Huis verovert?
‘Het maakt mij doodsbang, absoluut. Ik weet niet of ik meer bezorgd ben over de mogelijke gevolgen voor de economie in de VS of de gevolgen voor onze relatie met de wereld, voor het buitenlands beleid van de VS.’
 
Durft u zich aan een voorspelling te wagen?
‘In het voorjaar gaf ik een reeks openbare lezingen over de brexit. Ik heb het publiek telkens gerustgesteld. De kans op een brexit werd slechts ingeschat op 25 procent. Hetzelfde geldt voor de Republikeinse nominatie van Donald Trump. We weten nu: Trump is genomineerd en de brexit komt er. De kansen voor Trump worden als klein ingeschat. Maar het zou zeer onverstandig zijn om uit te sluiten dat hij de verkiezingen kan winnen.’ 
 
Wat zullen de gevolgen zijn voor de financiële markten?
‘Ik denk dat ze dramatisch en negatief worden beïnvloed als Trump wordt gekozen. Trump heeft al gesproken over de herschikking van de staatsschuld, waarvan de helft in handen is van buitenlanders. Als we november naderen en Trump wordt een serieuze kans toegedicht, dan merk je dat op de markten. Ik denk dat beleggers heel negatief reageren. De dollar en de financiële markten komen zwaar onder druk.’ 

In vorige crises, ook die in de VS zelf, bleek het land ironisch genoeg altijd weer een vluchtheuvel voor beleggers. Zou dat nu anders zijn?
‘Ik denk dat een machtsovername van Trump daar een einde aan kan maken. Ik denk dat er reden is om te twijfelen dat de Verenigde Staten met een president Trump nog worden beschouwd als een veilige haven. Dat kan dan weleens voorbij zijn.’
 
Wat is het probleem dat beleggers hebben met Trump?
‘Er is niets dat investeerders meer haten dan onzekerheid. Trump is onzeker in zijn besluitvorming. We weten niet goed wat hij vindt. Hoe zijn economische beleid er precies uit gaat zien. Zo zijn er vele, vele onzekerheden.’

Kan de financiële wereld achteroverleunen als Hillary Clinton wordt verkozen?
‘Ook daar spelen onzekerheden. We zullen moeten afwachten en zien hoeveel Clinton van haar huidige standpunten in beleid wil omzetten. Ze heeft het over de terugkeer van Glass-Steagall, de wet die zakenbanken en algemene banken opsplitste. Ze is uitgesproken over vrijhandel en handelsovereenkomsten. Ze heeft universeel gratis onderwijs beloofd.’

 
Is dat geen campagne voor de bühne?
‘De vraag is of ze het Congres aan haar zijde krijgt. Dat geldt ook voor Trump. Hoewel we slechts twee partijen hebben in de Verenigde Staten, moeten ze op dezelfde manier compromissen sluiten en onderhandelen als in Europa. Ook hier hebben we een verdeeld apparaat. De ene partij controleert het Witte Huis en de andere het Congres. Dat brengt veel onzekerheid en politieke verlamming. De economie groeit al heel lang slechts heel bescheiden.’

 

Een belangrijk deel van de bevolking merkt zelfs daar weinig van.
‘Het verklaart natuurlijk de ontwikkelingen in het Verenigd Koninkrijk en de VS die heel vergelijkbaar zijn. Een aanzienlijk deel van de mensen, de arbeidersklasse in het Verenigd Koninkrijk en de middenklasse in de Verenigde Staten, is drie decennia achtergebleven. Ten onrechte wordt gewezen naar immigranten en de Europese Unie.’
 
Waarom zien we in de VS, het VK en de rest van Europa zoveel proteststemmers? Waar zijn zij het slachtoffer van?
‘De meningen verschillen. Voor het verklaren van de stijging van de ongelijkheid in de Verenigde Staten denk ik dat automatisering heel belangrijk is maar ook globalisering. Het integreren van een miljard arbeiders in de opkomende markten in de wereldeconomie, wat in feite is gebeurd de laatste dertig jaar, heeft grote invloed op de lagelonenbanen van ongeschoolde werknemers in de ontwikkelde economieën. Het is keiharde concurrentie met de arbeiders in de opkomende markten.’
 
De enorme onvrede over politieke instituties en het politieke establishment, is dat iets nieuws? 
‘Ik denk dat het heel gewoon is. In de Verenigde Staten was er sterk verzet tegen de immigratie in de late 19de eeuw. Mensen kwamen in opstand tegen de regering, tegen de anonieme krachten van de markt, tegen banken. We zagen soortgelijke dingen ook in de jaren twintig toen we in principe het land hadden gesloten voor nieuwe immigranten.

Vandaag worden de problemen duidelijk niet goed geadresseerd. De elites, de politici, hebben hun ogen gesloten voor wat gaande was op Main Street. Het resultaat is een onvoorspelbare wereld met referenda, nieuwe politieke partijen, enzovoorts.’
 
Waarom duurde het zo lang voordat het aan de oppervlakte kwam? Mensen in de VS gaan er decennialang al niet op vooruit.
‘Het culmineerde in de financiële crisis. Maar het borrelde al langer op. Het probleem werd naar voren geschoven doordat mensen op krediet gingen leven. Geholpen door de lakse normen voor kredietverlening staken mensen zich diep in de schulden met de aankoop van huizen en andere zaken. Mensen leefden boven hun stand. 
Na 2008 ontdekten we dat het onhoudbaar was. Het deel van de winst dat naar arbeid gaat, wordt steeds kleiner.

Nu zegt iedereen dat het beter was geweest als het probleem van de stagnerende lonen was aangepakt en deregulering van het financiële systeem niet was doorgevoerd. Dat mensen training hadden moeten krijgen om zich aan te passen aan de globalisering. 2008 was een harde wake-upcall. Nu horen we mensen zoals Theresa May en Hillary Clinton praten over het belang van investeringen en onderwijs en opleiding.’
 
In de VS worden beide presidentskandidaten door zes of zeven van de tien Amerikanen gehaat. Verbaast U zich daarover?
‘Het is makkelijk voor mij om te begrijpen waarom zo veel mensen een hekel hebben aan Trump. Maar het is ook gemakkelijk te begrijpen waarom hij zoveel mensen aanspreekt: hij is de anti-establishment politicus. 

Dat Clinton zo veel haat oproept verbaast me persoonlijk. Ik vind haar heel sympathiek. Maar haar familie is een politieke dynastie in de maak. Dit is duidelijk niet een tijdperk waarin politieke dynastieën alom worden bewonderd. Ik denk dat ook meespeelt dat ze een vrouw en een sterke persoonlijkheid is. Veel kiezers kunnen dat niet aan.’

Dit artikel is gepubliceerd in het Fondsnieuws-magazine De wereld op een kruispunt dat op 21 september is verschenen.

 

Lees hier het hele artikel